انتصاب حسین‌زاده؛ گامی در مسیر غنی‌سازی مفهوم وفاق‌ملی
✍️ عباس موسایی
🔹 ورود آقای عبدالکریم حسین‌زاده به کابینه وفاق‌ملی در سمت معاون رئیس‌جمهور در امور توسعه روستایی و مناطق محروم کشور، نشانه‌ای از خروج مفهوم وفاق‌ملی از روایتی تقلیل‌گرا و نحیف و گسترش پهنه اثر مفهوم وفاق‌ملی در ادبیات سیاسی کشور است.
🔹 اولین‌بار است که یک شهروند ایرانی اهل تسنن در جایگاه معاون رئیس‌جمهور قرار می‌گیرد و در شرایطی که میهن عزیز، بیش از هر زمانی نیازمند وحدت و انسجام ملی، بازسازی، مرمت و نوسازی و فهمی جدید، مدرن و روزآمد از مفهوم شهروندی است؛ این اقدام می‌تواند فراتر از صرف جایگاهی که آقای حسین‌زاده در آن قرار گرفته‌اند، حائز اهمیت باشد.
🔹 مفهوم ملت در معنای مدرن آن، شامل تمامی شهروندان آزاد و برابرحقوقی است که حاکمیت برآمده از اراده آنهاست. ایرانیان از نهضت مشروطیت بدین‌سو در تکاپوی گذار به معنای مدرن ملت‌اند.
🔹 هرچند به‌زعم شادروان سیدجواد طباطبایی، ایران که همزمان نام ملت، کشور و نظام حکمرانی ماست، قبل از شکل‌گیری مفهوم ملت در معنای مدرن در اروپا و پس از قرارداد وستفالیا نیز ملت بوده است. به عبارتی، ایرانیان، ملت قبل از شکل‌گیری مفهوم ملت در اروپا و پس از عبور از دولت مسیحی به ملت-دولت‌ها بوده‌اند.
🔹 مخفی نباشد که این روایت از مفهوم ملت، بر مفهوم ملت در معنای مدرن آن، انطباق حداکثری ندارد و فاقد وجوه و مولفه‌هایی همچون آزادی، برابری و دولت برآمده از اراده شهروندان و نیز مفهوم مدرن شهروندی (citizenship) است؛ آنچنان که در اعلامیه حقوق و شهروند فرانسه، به‌عنوان اولین سند شهروندی و مبنای اعلامیه جهانی حقوق‌بشر، آمده است.
🔹 از طرفی، گذر به مفهوم ملت و شهروندی مدرن در مغرب زمین نیز یکجا و بدون طی مقدمات و تحولات نظری و عملی سیاسی و اجتماعی، رخ نداده است؛ چنانکه جامعه‌شناسان سیاسی نه از موج که از امواج تجدد، سخن می‌گویند که در هر موج، بخشی از جوامع و شهروندان، صاحب حقوق شهروندی شده‌اند.
🔹 از نظر و منظری دیگر کشور-ملت ایران، وحدتی متشکل از کثرت‌ها و تنوعات گونه‌گون است و تحکیم مبانی وحدت و انسجام‌ملی در آن، نیازمند مشارکت حداکثری همه شهروندان، فارغ از جنسیت، قومیت، مذهب و... است.
🔹با این مقدمات، می‌توان مدعی شد که مفهوم «وفاق‌ملی» مدنظر دکتر مسعود پزشکیان به میزان گسترش پهنه امکان حضور این تنوعات و کثرت‌ها در دولتی که در عصر دولت-ملت‌ها، چاره‌ای جز پیوستن به مناسبات مدرن‌شدگی ندارد، می‌تواند ترجمان غنی‌شده و نام با مسمایی برای دولت چهاردهم باشد.
🔹 تالی خطرناکی که نگرش قومیت‌گرایانه مستقل از منطق‌ملی را در ذهن می‌پروراند؛ اما دولت وفاق‌ملی را نه در ارجاع به مبانی گفتمانی اصلاح‌طلبانه و بر اساس محوریت ایده ایران، پی می‌گیرد که فرصت‌طلبانه وفاق‌ملی را «وفاق اقوام» می‌داند، روایتی استحاله‌طلبانه و توسعه‌ستیز است.
🔹 حسین‌زاده از آنانی است که دل در گروی ایران دارد. برخلاف برخی فرصت‌طلبان که با دخیل بستن به سهم قومیت و منطقه‌ای خاص، در سالیان متمادی در مناصب مختلف لانه گزیدند و غیر از منصب و مکنت و ثروت باندی، دستاوردی نداشته‌اند، دغدغه حقوق شهروندی دارد و در مجالس نهم و دهم ریاست فراکسیون حقوق شهروندی را برعهده داشته است و این مهم نشان می‌دهد که دغدغه‌ای کلان و ملی دارد؛ کلانی به نام ایران و ملتی به نام ایران.
🔹 سیاست‌ورزی در ایران، نیازمند غنی‌سازی هرچند تدریجی با مولفه‌های تقویت‌کننده و بازنمایاننده مفهوم ملت-دولت در معنای مدرن است. به میزان کانونی شدن مفهوم ایران در دولتی که شعار خود را «برای ایران» تعریف کرده بود، مولفه‌های انسجام‌آفرین و برسازنده وحدت‌ملی، شکل و شمایلی استوارتر می‌یابند.
🔹 باید از هر تحولی هرچند اندک در مسیر تقویت رابطه ملت-دولت در ایران به‌عنوان مقدمه توسعه ملی ایران، استقبال کرد.
