جشن چله‌ی تابستان
✅ جشن چله تابستان، جشن نوروز بل، جشن نیلوفر، چله تموز، زیارتگاه نارکی، تمامی این اسامی، حکایت از یک جشن بزرگ در میانه‌های فصل تابستان در ایران باستان دارد.
جشن چله تموز، در تقویم کهن ایرانی، در گرم‌ترین ماه سال است. «چله بزرگ» یکی از جشن‌های ایرانی بوده که امروزه فراموش شده است اما در جنوب #خراسان طولانی‌ترین روز سال را هنوز هم گرامی می‌دارند اما نه با آن اهمیتی که برای شب چله زمستان یا یلدا قائل هستند. چهل یا چله تموز حدودا از اول تیرماه شروع می‌شد و تا دهم مرداد ماه ادامه می‌یافت. معمولا شروع این چهل روز با طولانی‌ترین روز سال شروع میشود.
خراسان، یکی از جاهایی است که جشن چله تموز هنوز در آن کم و بیش وجود دارد. در تقویم محلی بیرجند «چله بزرگ» تابستان از اول تیرماه شروع میشود و تا دهم امردادماه ادامه می‌یابد و «چله خرد» تابستان از دهم امرداد شروع و تا سی‌ام این ماه ادامه دارد. در جنوب خراسان از اول تیرماه تا دهم امردادماه را «چله تموز»، از دهم امرداد ماه تا آخر این ماه را «چله خرد»، از اول دی‌ماه تا دهم بهمن ماه را «چله کلو»، از دهم بهمن‌ماه تا آخر این ماه را «چله خرد» می‌گویند.
در قدیم، روزهای بعد از نوروز را به دو چله تقسیم میکردند چهل روز اول که چله معتدل است و چهل روز بعد که روزهای گرما است بعد از چله‌ی دوم چله تموز شروع میشود که داغ ترین روزهای سال است.
پس از یورش تازیان به ایران‌زمین، جشن‌ها و آیین‌های ایرانی رفته رفته به فراموشی سپرده می‌شد اما مردم به دلیل علاقه‌ی زیادی که به آیین‌های خود داشتند در هر گوشه از ایران زمین به شکلی و در تاریخی متفاوت (تاریخ شمسی و برخی زرتشتی و شاهنشاهی) در گاهشمار (تقویم)های مختلف و در دوران شاهان متفاوت برگزار میکردند تا بتوانند این سنت‌ها را پاسداری کنند.
این آیین که چله‌ی تابستان هم به آن می‌گویند پس از اسلام در زمان دیلمیان که خود را وارث حکومت‌هایی مانند اشکانیان و ساسانیان و هخامنشیان می‌دانستند رونق گرفت و به نام #نوروز_بل میان مردم رواج پیدا کرد.
زمان این اقدام، مبدا جدید سال‌شماری دیلمی شد که این مبدا دقیقا برابر است با روز دوشنبه هرمزد روز اولین روز از سال پنج هزار و ۴۵۴ باستانی یزدگردی قدیم و ۷۱ هزار و ۸۲ روز پیش از مبدا هجری شمسی است.
مراسم آغاز سال جدید نوروزبل به طور متغیر وابسته به محل برگزاری و نحوه‌ی قراردادن پنج روز کبیسه بین سیزدهم تا هفدهم مرداد ماه برگزار میشود.
جشن نوروزبل، از قبل از اسلام بوده است. این آیین از دیلمان آغاز شده و تا پای کوه دماوند امتداد دارد و به آن در استان گیلان سال دیلمی می‌گویند و با اختلاف ۱۲ روز در استان مازندران نیز برگزار میشود و در آن ناحیه به تحویل سال طبری معروف است.
از زمان‌های قدیم معتقد بودند که برافروختن آتش در نوروزبل موجب کاهش برف و سرما در زمستان میشود در اجرای این مراسم زیباترین لباس‌های خود را می پوشیدند و پس از برافروختن آتش، سال نو را به یکدیگر تبریک می‌گفتند.
در زمان قدیم، در این فصل کشاورزان توان پرداخت باج و خراج را داشته و می توانستند با فروش محصول خود زندگی‌شان را سامان دهند و از همین رو سال نوی خود را در این زمان برگزار میکردند.
🏮مراسم جشن چله تابستون
در این جشن، ۱۰ مرد با کلاه و شولای گالشی به میدان می‌آیند و دورتا دور آتش می‌چرخند و نوازنده‌های محلی موسیقی را با شدت و شور می‌نوازند.
خورشید که در حال غروب باشد و زمان روشن کردن آتش فرا می‌رسد و هیزم‌های آغشته به نفت که شعله‌‌ور میشوند، مردم به آن نزدیک میشوند و همه باهم شعر می‌خوانند.
پس از شعرخوانی، همگی سال نو را به هم تبریک می‌گفتند.
گالشان لباس‌های کهنه خود شامل نمد، شولا و دیگر اضافاتی را که نمی‌خواستند برای سال بعد استفاده کنند در آتش می‌سوزاندند و به نوعی هم آتش را وسیله خبررسانی و هم جز مقدسات چهارگانه آفرینش می‌دانستند و در کنار آتش به ستایش اهورامزدا می‌پرداختند و از او برای سال جدید طلب خیر، نیکی و برکت میکردند.
بنا به روایتی دیگر، فلسفه آیین نوروزبل را «آئین خراجی» دانسته‌اند به این معنا در زمانی که گالشان گندم خود را درو کرده، گل گاوزبان و فندق را به بازار عرضه میکردند و از گوسفندان خود شیر و دیگر محصولات لبنی را به دست می‌آوردند وقت آن می‌رسید تا اجاره، خراج یا مالیات خود را به ارباب یا فئودال بپردازند و سهم خود را برداشت کنند.
برای سپاس‌گزاری از اهورامزدا در نوروز بل، دور یکدیگر جمع می‌شدند و به شکرانه نعمت آتش روشن میکردند و سال جدید «خراجی» را به یکدیگر تبریک می‌گفتن
