کوچ، ناپایداری و بیگانگی فرهنگی

ساکنین تهران فرسوده

پدیده‌ی مهاجرت از «تهران قدیم» و ورود اتباع خارجی به مناطق فرسوده‌ی پایتخت، از چندین زاویه قابل بررسی است. در ابتدا، باید به ریشه‌ی این مشکل پرداخت. سیاست‌های نوسازی بافت فرسوده، که توسط دولت و شهرداری‌ها در این مناطق اجرا شده‌اند، بیش از آن‌که به حفظ هویت تاریخی و فرهنگی این محله‌ها کمک کنند، منجر به تغییرات عمده‌ی جمعیتی و اجتماعی شده‌اند.

🔹بسیاری از ساکنان اصیل و قدیمی این محله‌ها، به دلایل مختلف از جمله فرسودگی ساختمان‌ها، عدم خدمات رفاهی کافی، و فشارهای اقتصادی، مجبور به ترک محل زندگی خود شده و جای آن‌ها را اتباع خارجی و مهاجران جدید گرفته‌اند.

🔹از سوی دیگر، ورود اتباع خارجی به این محله‌ها، پدیده‌ای چندوجهی است که نباید صرفاً به عنوان یک مشکل اجتماعی دیده شود. در بسیاری از موارد، این افراد به دنبال زندگی ارزان‌تر و نزدیک به مرکز شهر به این مناطق مهاجرت کرده‌اند.

🔹اما این مهاجرت‌ها نیز خود چالش‌های جدیدی را به همراه داشته است، از جمله ناپایداری اجتماعی، کاهش سطح رفاهی محله‌ها، و مشکلات مربوط به تفاوت‌های فرهنگی. این تغییرات، به مرور زمان موجب فرسایش هویت محله‌های تاریخی و کاهش همبستگی اجتماعی ساکنان شده است.

بافت‌هایی که بی‌هویت می‌شوند

🔹یکی از مهم‌ترین آسیب‌های این پدیده، از دست رفتن تاریخ و فرهنگ محله‌های قدیمی است. خانه‌ها و بناهای تاریخی که شناسنامه‌ی فرهنگی پایتخت به شمار می‌رفتند، در سایه‌ی تغییرات سریع شهری و بی‌توجهی به بازسازی پایدار، رو به نابودی هستند.

🔹از سوی دیگر، عدم ایجاد زیرساخت‌های اجتماعی و فرهنگی مناسب برای جذب و هم‌پیوندی مهاجران جدید، موجب شکاف‌های عمیق اجتماعی و احساس بیگانگی در بین ساکنان قدیمی و جدید شده است.

🔹مسئله ناپایداری اجتماعی در محله‌های قدیمی تهران، به‌ویژه در مناطق فرسوده، نتیجه سیاست‌های نوسازی ناکارآمد دولت و شهرداری‌هاست. این تصمیمات اغلب به‌صورت اعیان‌سازی بدون در نظر گرفتن نیازهای محله‌های فرسوده و مردم بومی اتخاذ شده است.

کوچ محلی‌ها، ورود اتباع

🔹رویکرد اعیان‌سازی به معنای ساختن ساختمان‌های نوساز و مجلل با قیمت‌های بالا و خارج از توان مالی ساکنان اولیه بوده که نتیجه‌اش ترک اجباری قدیمی‌ها از این محله‌ها بوده است. به تدریج با رشد هزینه‌های زندگی و افزایش نرخ اجاره مسکن در این مناطق نوسازی شده، ساکنان قدیمی محله‌های تاریخی از آن‌ها خارج شده و به مناطق ارزان‌تر حاشیه‌ای منتقل شده‌اند.

🔹در عین حال، اشکالات موجود در سیاست‌های نوسازی، از جمله کندی روند بازسازی، موجب توقف یا تأخیر در احیای بسیاری از این محله‌ها شده است. نتیجه این امر این است که برخی مناطق فرسوده اطراف بازار تهران به محل زندگی اتباع خارجی تبدیل شده‌اند که مشاغلشان نیز در همان مناطق است.

🔹این مهاجرت‌های خارجی به دلیل ارزان بودن مسکن و نزدیکی به محل کارشان در بازار تهران صورت گرفته است. این روند، همراه با فرسودگی زیرساخت‌ها، باعث شده که هم ناپایداری اجتماعی و هم مشکلات فرهنگی در این محله‌ها به وجود بیاید.