سینمای ایران: ابتذال رو به رشد و تهدید تنوع هنری

از ابتذال به زوال

🔹سینمای ایران، که زمانی به خاطر داستان‌های عمیق و شخصیت‌پردازی‌های قوی شناخته می‌شد، اکنون با چالشی جدی روبه‌رو است. در دهه‌های اخیر، به‌ویژه از زمان وزارت اسماعیلی، این سینما در مسیر ابتذال قرار گرفته و به تدریج کیفیت آثار کاهش یافته است. اعداد و ارقام فروش، که در ابتدای سال ۲۰۲۳ به ۹۳۵ میلیارد تومان رسید و ۷۵ درصد آن از فیلم‌های کمدی به دست آمد، گواهی بر تسلط این ژانر بر سینما است.

نقص در تنوع ژانری
🔹تسلط فیلم‌های کمدی به طور جدی بر تنوع ژانرها آسیب می‌زند. در حالی که سینما به عنوان یک هنر باید به تمام جنبه‌های زندگی و تجارب انسانی بپردازد، عدم توجه به ژانرهای دیگر مانند درام، اجتماعی و حتی علمی تخیلی باعث می‌شود که مخاطبان با گزینه‌های محدودی روبه‌رو شوند. کارشناسان تاکید می‌کنند که این وضعیت ممکن است به تضعیف کل صنعت سینما و کاهش کیفیت آثار منجر شود. تمرکز بر کمدی، به‌ویژه در شرایطی که جامعه با مشکلات اجتماعی و اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند، به نوعی فرار از واقعیت‌ها به شمار می‌رود که می‌تواند آثار عمیق و انسانی سینما را به حاشیه براند.

افت کیفیت و نارضایتی عمومی
🔹کیفیت پایین فیلم‌های کمدی، که معمولاً به‌دلیل عدم نوآوری و تکراری بودن مضامین، مایه نارضایتی مخاطبان شده، تهدیدی برای آینده سینما محسوب می‌شود. فیلم‌هایی که به طور عمده به مضامین سطحی می‌پردازند و عموماً از عمق و تفکر خالی‌اند، نه تنها در جذب مخاطب موفق نیستند، بلکه باعث ناامیدی آن‌ها نیز می‌شوند. این وضعیت می‌تواند به خالی شدن سالن‌های سینما و کاهش اعتماد عمومی به صنعت فیلم‌سازی منجر شود.

نقش دولت و دخالت‌های نادرست
🔹دولت و نهادهای فرهنگی نیز در این فرایند نقش مهمی ایفا می‌کنند. دخالت‌های دولتی و تصمیم‌گیری‌های غیرکارشناسی می‌تواند به افزایش فشار بر تولیدکنندگان و کاهش تنوع آثار منجر شود. در عین حال، گاهی اوقات از سوی برخی کارشناسان بر این نکته تأکید می‌شود که این کمدی‌ها به دلیل نیاز اجتماعی به شادی و طنز در شرایط دشوار، می‌توانند به رونق اقتصادی سینما کمک کنند. اما این دیدگاه باید با توجه به عواقب منفی آن بر کل صنعت و فرهنگ سینما مورد بررسی قرار گیرد.

نیاز به بازنگری جدی
🔹سینمای ایران به یک نقطه عطف رسیده است که نیازمند بازنگری جدی در رویکردها و سیاست‌هاست. برای جلوگیری از ادامه روند ابتذال، هنرمندان، تولیدکنندگان و سیاست‌گذاران باید تلاش کنند تا تنوع ژانری را افزایش دهند و به تولید آثار با کیفیت و عمیق‌تر بپردازند. این تنها راه نجات سینمایی است که روزگاری به خاطر داستان‌سرایی‌های بی‌نظیر و شخصیت‌پردازی‌های عمیق شهرت داشت و اکنون به خطر افتاده است.

✍️ نادر مرتضایی