وقوع ابرتورم در اقتصاد ایران چقدر محتمل است؟

دکتر کامران ندری
وقوع ابرتورم در اقتصاد ایران چقدر محتمل است؟

اگر شرایط اقتصاد ایران ادامه‌دار باشد، دولت چاره‌ای به جز چاپ پول در حجم وسیع و گسترده ندارد و آن زمان احتمالا دچار پدیده ابرتورم خواهیم شد.

اگر بخواهیم به میانگین تاریخی نگاه کنیم، ریل سالانه رشد نقدینگی در ایران در حدود ۲۵ درصد بود، اما در سه سال اخیر به ۴۰ درصد میل کرده است. باتوجه به نرخ بالای تورم در ایران چقدر وقوع ابرتورم محتمل است؟

احتمال ابرتورم در اقتصاد ایران به چند دلیل در کوتاه‌مدت و میان‌مدت بسیار پایین است، زیرا لازمه ابرتورم آن است که نقدینگی از آنچه امروز در اقتصاد ایران وجود دارد، بسیار بالاتر برود.

در ایران گرچه دولت بخشی از هزینه‌های خود را به‌صورت غیرمستقیم از شبکه بانکی و در قالب چاپ پول تأمین می‌کند، اما به اندازه‌ای نیست که منجر به ابرتورم شود.

برای وقوع ابرتورم با تعریف کلاسیک آن، نیاز است که نرخ تورم ماهانه بالای ۵۰درصد باشد، اما بالاترین نرخ تورمی که تاکنون داشتیم مربوط به دولت آقای رئیسی و در خردادماه بوده که تورم ماهانه به ۱۲.۲درصد رسید و پس از آن کاهش یافت.

ازسویی دولت از درآمد نفتی باجود تحریم‌ها و درآمد مالیاتی هرچند اندک بهره‌ می‌برد. در کنار آن دولت ایران، بدهی خارجی در سطح نگران‌کننده ندارد و تعهدات داخلی دولت نیز تا اندازه‌ای تحت کنترل است.

بنابراین احتمال آنکه دولت در شرایطی قرار بگیرد که به چاپ وسیع و گسترده پول برای تأمین نیازهایش روی بیاورد، حداقل در کوتاه‌مدت و میان‌مدت وجود ندارد.

با این حال، باتوجه به مشکلات ساختاری که در اقتصاد ایران وجود دارد، مانند مشکلات نظام بانکی، کاهش شدید رشد اقتصادی و پایین بودن سطح بهره‌وری، رشد پایین سرمایه‌گذاری در کشور و حکمرانی بدی که در اقتصاد ایران وجود دارد، در بلندمدت نمی‌توان احتمال وقوع ابرتورم در اقتصاد ایران را نفی کرد، اما تورم بالا را شاهد خواهیم بود.

تورم بالا در ایران، کشور را در زمره ۱۰ کشور با تورم بالا در کشور قرار داده است و به همین راحتی هم نمی‌توان از این تورم بالا خارج شد، اما در کوتاه‌مدت و میان‌مدت، این احتمال، احتمال بالایی نیست.

این شرایط به سبب تحریم‌هایی که بر اقتصاد ایران اعمال شده، حادث شده است. حال اگر اقتصاد ایران وارد فاز ابرتورم بشود، باید نرخ رشد نقدینگی در طول سال چیزی فراتر از ۲۰۰ درصد برسد (اعداد تقریبی است و نه محاسباتی). با این حال اگر با همین فرمان حرکت کنیم، ممکن است در بلندمدت به جایی برسیم که هزینه‌های دولت بسیار افزایش پیدا کرده و درآمدهای نفتی به‌شدت کاهش یافته و با کاهش جدی رشد اقتصادی، دریافت مالیاتی که اکنون صورت می‌گیرد نیز قابل وصول نباشد.

در حال حاضر حاکمیت به نظر می‌رسد متأسفانه برنامه‌ای برای اصلاح ساختاری اقتصاد ایران ندارد و تغییر مسیری در عرصه اقتصاد را شاهد نیستیم، اگر این شرایط ادامه‌دار باشد، دولت چاره‌ای به جز چاپ پول در حجم وسیع و گسترده ندارد و آن زمان احتمالا دچار پدیده ابرتورم خواهیم شد.