آموزگار مصلحت

✍🏻 مهرداد خدیر
🔹طی دو دهه که از نام‌گذاری اول اردیبهشت به‌عنوان «روز سعدی» می‌گذرد، بیشتر به جنبه‌های زبانی و ادبی شاعر بزرگ ایرانی پرداخته شده؛ هرچند از وجه اعتدال‌گرا و شخصیت آسان‌گیر و مداراجو و شعرِ بیشتر این‌جهانی و آموزه‌های عمل‌گرایانه و واقع‌نگرانۀ او هم غفلت نشده اما خصیصۀ اول (زبانی و ادبی) چربیده است.

🔹سعدی اما نه‌تنها مرد زبان و ادبیات و اهل سفر و گردش‌گری که مرد سیاست و تدبیر مُلک هم بود و بسی فراتر است، از سیمای آن شیخ ناصح و اندرزگو که کتاب‌های درسی ملال‌آورِ نظام رسمی آموزش و پرورش از او ترسیم کرده بودند و چون با الگوی روشن‌فکری چپ و انقلابی که دهه‌ها ترویج و تبلیغ می‌شد فرسنگ‌ها فاصله دارد.

🔹 از روشن‌فکری ایرانی هم کم بی‌مهری ندیده و دو نمونۀ مشهور یکی در سخن دکترعلی شریعتی جلوه کرده است که اتفاقاً در شاعرانه‌ترین اثر او هم آمده (هبوط در کویر) و با نگاه امروزین اگرچه اسباب شگفتی است ولی در روزگار انقلابی‌گری و چپ‌روی چه‌بسا گریز و گزیری نبوده تا جایی که در پی سرزنش سعدی به ستایش شاملو می‌رسد و دومی خود شاملو که سعدی را بیشتر «ناظم» و کمتر شاعر توصیف کرده است.