هی خدای متعال و پيامبر اکرم(ص) از اطاعت مطلقه از علمای دینی و حاکمان
✍️ رحمت‌اله بیگدلی
رسول خدا(ص) با یک پیش‌بینی عجیب در باره آینده امت اسلام برای جلوگیری از وقوع مسلمانان در انحرافات امت‌های پیشین فرمود:
«هر چه در میان بنی‌اسرائیل اتفاق افتاد عيناً در این امت پيش خواهد آمد … حتی اگر در امت‌های پیش از شما كسى در سوراخ سوسمارى داخل شده باشد شما نيز داخل مى‌شويد.»
و در روايت رَزين از قول حضرت آمده است:
«عيناً همانند كارهاى آنان بدون هيچ تفاوت، حتّى اگر در ميان آنان كسى با مادرش جمع شده باشد در ميان شما هم خواهد بود، پس من نمى‌دانم آيا گوساله را هم مى‌پرستيد يا نه؟!»
خدای متعال در آیه ۳۴ سوره توبه منشأ فساد و انحراف در امت يهود و مسیحیت را گرایش علمای یهود و نصاری به دنیا و حرام‌خواری آنان معرفی کرده و فرموده است:
«اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد بسيارى از احبار(علمای يهود) و راهبان(علمای مسیحی) اموال مردم را به‌ناروا مى‌خورند و [آنان را] از راه خدا باز مى‌دارند.»
طبق این آیه شریفه، روحانیون یهودی و مسیحی با خوردن به‌ناحقِ مال مردم و سد راه خدا شدن موجب بروز فساد در این دو امت شدند.
خدای متعال در آیه ۳۱ سوره توبه يهودیان و مسیحیان را شدیدا سرزنش می‌کند که چرا نه تنها در برابر انحرافات علمای خود نمی‌ایستند، بلکه از آنان در این انحرافات تبعیت می‌کنند؟!
خدای متعال این تبعیت را عبادت می‌خواند و می‌فرماید:
«اينان (یهودیان و نصاری) احبار و راهبان خود و مسيح پسر مريم را به‌جاى خدا به عنوان ارباب به الوهيّت گرفتند با آن‌كه مأمور نبودند جز اين‌كه خدای يگانه را بپرستند كه هيچ معبودى جز او نيست. منزه است او از آنچه [با وى] شريك مى‌گردانند.»
پس از نزول این آيه، يهود و نصاری نزد پیامبر آمدند و گفتند: «ما آنان را نمی‌پرستیدیم، چرا آیه می‌گوید آنان را ارباب گرفته بودیم و عبادت می‌کردیم؟»
حضرت فرمود: «آیا جز این بود که علمای شما حرام خدا را حلال می‌کردند و شما تبعیت می‌کردید و حلال می‌شمردید و حلال خدا را حرام می‌کردند و شما تبعیت می‌کردید و حرام می‌شمردید؟»
گفتند: «بلى.»
حضرت فرمود: «همان عبادتشان بود.»
طبق راهنمایی خدا و رسول گرامیش بر مسلمانان واجب است که همواره اخذ به‌حق کنند. پس اگر علما و رهبران و حاکمانی دچار اشتباه یا انحراف شدند هرگز نباید در اشتباهات و انحرافات از آنان پیروی کنند؛ زیرا اطاعت مطلقه از علما و رهبران و حاکمان تشبه به يهود و نصاری و انحراف از راه خدای متعال و به منزله عبادت آنان است.
بر مسلمانان واجب است که سخنان و اعمال علما و رهبران و حاکمان را با میزان قرآن و سنت بسنجند، پس اگر منطبق با کتاب و سنت صحیح بود اخذ به آن واجب و اگر کتاب یا سنت شاهد بر بطلان آن بود ترک آن واجب است، ولو این‌که گوینده سخن اعظم علما باشد؛ زيرا خدای متعال در آیه ۵۹ سوره نساء فرمود:
«اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، خدا را اطاعت كنيد و پيامبر و اولياى امر خود را [نيز] اطاعت كنيد؛ پس اگر در امرى اختلاف نظر يافتيد، اگر به خدا و روز بازپسين ايمان داريد، آن را به [كتاب] خدا و [سنت] پيامبر عرضه بداريد، اين بهتر و نيك‌فرجام‌تر است.»
خدای متعال همچنین در آیه ۱۰ سوره شوری فرمود: «هر چيز كه در آن اختلاف كرديد، داورى آن را نزد خدا بايد برد.»
از همین روست که امام حسین(ع) در خطبه معروف خود در منا در جمع مردم و علمای اسلام با اشاره به فسادهای روحانیون يهود و سرزنش آنان، از علمای مسلمان و امت اسلام خواست که مانع بروز پدیده اتخاذ روحانیون به عنوان ارباب در جهان اسلام شوند.
حضرت فرمود: «ای مردم، از موعظه الهی نسبت به اوليايش در نکوهش علمای يهود در قرآن عبرت بگيريد که فرمود: “چرا ربانيون و احبار (علمای يهود) از گفتار گناه‌آميز ستمگران نهی نمی‌کنند؟” و “کافران از بنی‌اسرائيل لعنت کرده شدند… چه کار بدی می‌کردند.”»
امام حسین(ع) در ادامه فرمود:
«خدا آنان را نکوهش کرد؛ زيرا گناه و فساد ستمگران را می‌ديدند، ولی به سبب دو چيز، آنان را باز نمی‌داشتند: اول. ميل و رغبت به مال آنان؛ دوم. ترس و خوف از آنان، و حال این‌که خدا می‌فرمايد: “از مردم نهراسيد و فقط از من خوف داشته باشيد.”
و فرمود: “مرد و زن مؤمن، بعض آنان، پشتيبان بعض ديگر هستند، امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند.”»
امام حسین(ع) افزود:
«خدا امر به معروف و نهی از منکر را به‌عنوان وحی از ناحيه خود آغاز کرد؛ زيرا خدا می‌داند که اگر اين دو امر انجام گيرد، تمام واجبات به‌پا می‌شود، چه آسان و چه مشکل، و این امر به این دلیل است که امر به معروف و نهی از منکر دعوت است به اسلام، همراه با بازگرداندن حقوق ديگران و مخالفت با ستمگر و تقسيم بيت‌المال و غنيمت‌ها و گرفتن زکات از مکان‌های خود و پرداخت آن به مستحقان.»
